Otmuchów -

Początki Otmuchowa giną w mrokach historii. Ze względu na geograficzne położenie miejscowości należy przypuszczać, że już w czasach przed chrystianizacją istniała na tam osada słowiańska, która z czasem się powiększyła. Położenie na dawnym szlaku handlowym z Czech do Polski wpływało zapewne na jej rozwój. Wraz z powstaniem biskupstwa wrocławskiego w 1000 roku Otmuchów stał się posiadłością biskupów wrocławskich. O tym fakcie wspomina bulla papieża Hadriana IV z 1115 roku, która należy do najstarszych dokumentów z dziejów Śląska. Wymieniono w niej 15 kasztelanii należących do biskupów wrocławskich, a w tym kasztelanię w Otmuchowie. Ponadto bulla wymienia jako bezpośrednią własność biskupią zamek wraz z należącymi do niego dobrami (castellum Otmochov cum pertinentis).

W kolejnej bulli wydanej przez papieża Innocentego IV z 9 sierpnia 1245 roku jest mowa o potwierdzeniu posiadłości biskupiej Otmuchowa, gdzie wymieniono istnienie rynku i innych przynależności. Wynika z tego, że w średniowieczu miasto ze względu na siedzibę kasztelanii biskupiej miało duże znaczenie.

Jeśli chodzi o trzynastowieczne dzieje tej miejscowości należy wspomnieć, że nasz kronikarz Jan Długosz pisał w XV wieku, że w czasie tragicznego najazdu Mongołów na Śląsk, Otmuchów był miejscem obozowania. Być może doszło wtedy do zniszczenia zamku.

Rangę tego zamku potwierdza fakt, że już w 1261 roku istniał w nim urząd kasztelana, do którego należało sądownictwo oraz pobieranie podatków.

W dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza I z 1263 roku zamieszona została ciekawa wiadomość. Mówi ona, że kasztelania w Otmuchowie ma specjalny charakter i należy do biskupstwa już od czasów chrystianizacji. Znaczenie kasztelanii otmuchowskiej podkreśla też biskup wrocławski Tomasz II w dokumencie z 1287 roku nazywając ją specjalną posiadłością biskupią.

związku ze sporem, jaki miał miejsce między biskupem wrocławskim Tomaszem II, a Henrykiem IV Probusem, doszło do oblężenia zamku przez żołnierzy księcia, a w rezultacie do jego zdobycia.

Późniejszy fakt pojednania się księcia z biskupem spowodował zmianę i ograniczenie zwierzchności nad ziemią grodkowsko – nyską, w skład której wchodził Otmuchów. Dopiero w 1344 roku za panowania biskupa wrocławskiego Przecława z Pogorzeli doszło do uzyskania pełnej władzy na tym terenie, gdyż wtedy zakupiono księstwo grodkowskie oraz ogłoszono ziemię grodkowsko – nyską księstwem równym innym księstwom śląskim. Od tego czasu biskupi nosili oficjalnie tytuł książęcy. Ostateczną przyczyną było też zrzeczenie się praw do terenu biskupiego przez księcia Bolka II Ziębickiego oraz złożenie hołdu lennego królowi czeskiemu przez biskupa wrocławskiego. Wtedy też nasiliła się kolonizacja niemiecka zapoczątkowana już za panowania biskupa Wawrzyńca (1207 – 1237). Samodzielność biskupów wrocławskich wpłynęła też na utworzenie z Otmuchowa miasta biskupiego. Prawa miejskie nadał biskup Przecław z Pogorzeli w 1347 roku, lokując miasto na prawie niemieckim. W rok później tenże biskup określił w Otmuchowie prawa wójta.

W tym też czasie nastąpiło rozszerzenie obszaru miejskiego. Z tego powodu zarządzono budowę nowych murów miejskich, których wzniesienie potwierdza dokument z 1369 roku.

Znaczenie średniowiecznego Otmuchowa podniósł fakt fundacji kolegiaty czyli kościoła kanonickiego zasobnego w dobra ziemskie, jak również inne uposażenia. Stało się to dzięki hojnemu kanonikowi wrocławskiemu Bertholdowi Fulschussilowi, który w swoim testamencie zapisał kolegiacie różne dobra. Zapis fundacji sporządził biskup wrocławski Wacław w dniu 7 czerwca 1386 roku, który był współfundatorem.

Fundację kolegiaty potwierdził w 1388 roku papież Urban VI. W skład kolegiaty wchodzili: prepozyt, dziekan 13 kanoników. Rozwijające się miasto padło w kilkanaście lat później ofiarą tragicznych w skutkach wojen religijnych – wojny husyckiej. Husyci po zwycięskiej bitwie pod Nysą dowiedziawszy się o skarbach biskupich w Otmuchowie postanowili je zdobyć i opanować zamek. Wtargnęli do miasta 28 marca 1428 roku, a ponieważ mury miejskie były już znacznie przestarzałe, opanowanie miasta było sprawą łatwą. Doszło wtedy do jego splądrowania – zrabowano też kosztowności z kolegiaty.

Husyci ponownie napadli na miasto 19 listopada 1430 roku, tym razem w ich ręce wpadł zamek, który za pieniądze został oddany w zdradziecki sposób przez jego dowódcę Mikołaja von Alzenau.

Zamek i miasto pozostawały w rękach husytów przez pięć lat. W tym czasie dokonali oni wiele zmian przystosowując miasto do celów obronnych. W 1435 roku za cenę okupu w wysokości 1100 kup groszy czeskich husyci opuścili zamek i miasto. Jednak na tym nie zakończyła się zgubna obecność husytów. Po raz trzeci wtargnęli do miasta w 1443 roku. Po rocznym ich pobycie doszło do zapłacenia okupu w wysokości 2000 guldenów w zamian za opuszczenia zamku i miasta.

Z klęsk poniesionych przez wojny husyckie miasto podnosiło się bardzo powoli. Trudna sytuacja oraz słaba obronność miasta spowodowała, że władze kościelne zmuszone zostały w 1477 roku do przeniesienia kolegiaty z Otmuchowa do Nysy. Tym sposobem miasto straciło na kilka wieków swoją ważną rangę w księstwie biskupim na korzyść sąsiedniej Nysy. Jednak w dalszym ciągu biskupi wrocławscy troszczyli się o Otmuchów. Biskup Jan IV Roth przeprowadził przebudowę zamku i odbudowę murów miejskich.

Wiek XV zapisał się tragicznie w dziejach miasta również w inny sposób. Otóż w tymże czasie miało miejsce poważne nasilenie się konfliktów narodowościowych między licznie, co należy podkreślić, mieszkającymi tam Polakami, a ciągle napływającymi niemieckimi osadnikami. Taki stan rzeczy obrazuje konfliktowa sytuacja między kuratusem kolegiaty otmuchowskiej Janem Stelnym, a niemieckim kaznodzieją Mikołajem Tschauschwitzem. Sprawa poszła o głoszenie kazań w języku polskim. Stelny wniósł skargę do kapituły na niemieckiego kaznodzieję, zrzucając mu, iż w swoim kazaniu powiedział, że jeśli tylko Niemcy zechcą wypędzić Polaków z kościoła, to mogą to uczynić bez obawy.

Kapituła stanęła po stronie niemieckiej i oświadczyła, że to ona wniosła tu kościół i ona ma do niego wyłączne prawo, a nie Polacy. Innym przykładem dramatu narodowościowego jest historia z pobliskiej wioski Wójcice należącej do kolegiaty otmuchowskiej. W 1495 roku biskup Jan Roth nakazał mieszkańcom tej wioski nauczenie się w ciągu pięciu lat języka niemieckiego. W innym wypadku groziło wypędzenie.

Znaczenie Otmuchowa w czasach renesansu nie było zbyt wielkie, gdyż pozostawał on jedynie miastem rolniczym i handlowym. Jego rangę podkreślały fundacje biskupów wrocławskich. Za panowania biskupa Jakuba Salezy wybudowano ratusz. Za czasów biskupa Andrzeja Jerina przebudowano zamek, a za panowania biskupa Jana Sitscha dobudowano wieżę ratuszową i kaplicę – mauzoleum rodowe przy kościele św. Mikołaja. W dalszym ciągu miasto należało do biskupów wrocławskich, którzy szczególnie je sobie upodobali.

Po wojnie trzydziestoletniej (1618 – 1648), która w 1646 roku przyniosła miastu grabieże i zniszczenia, Otmuchów ponownie ożył. Tym razem był to jego najwspanialszy okres rozkwitu. Główną przyczyną był fakt istnienia na zamku siedziby biskupiej oraz fakt ponownego przywrócenia kościołowi rangi kolegiaty. Stało się to w 1650 roku dzięki biskupowi Karolowi Ferdynandowi Wazie.

Najwspanialszy czas przeżyło miasto za panowania biskupa Franciszka Ludwika (1683 – 1732). Jego mecenat wycisnął nieprzemijające piętno w obliczu miasta. Z fundacji tego biskupa został wybudowany nowy, barokowy kościół św. Mikołaja oraz tzw. "Zamek Dolny", a także przebudowano zamek. W tym też czasie na zlecenie biskupa Franciszka Ludwika w mieście działało wielu artystów.

Nowy rozdział w dziejach miasta otworzył się wraz z początkiem wojen śląskich. W 1741 roku Otmuchów został zajęty przez marszałka pruskiego Schwerina. Doszło do bombardowania miasta, grabieży i zniszczeń. Wskutek wojen śląskich miasto przeszło pod panowanie pruskie. Fakt ten przyczynił się z czasem do upadku miasta biskupiego, gdyż w 1810 roku król pruski dekretem z 30 października wprowadził sekularyzację wszystkich majątków kościelnych. Otmuchów, należący wcześniej przez stulecia do biskupstwa wrocławskiego, został miastem podległym pruskiej władzy.

Posiadłość otmuchowska z zamkiem została w 1820 roku przyznana jako darowizna Wilhelmowi von Humboldt, ministrowi pruskiemu. Przetrwała ona w rękach tej rodziny do 1928 roku.

Druga połowa XIX wieku przyniosła miastu rozwój przemysłu, powstała tam największa na Górnym Śląsku cukrownia, którą zmodernizowano w roku 1924.

Jednym z największych przedsięwzięć gospodarczych w mieście była budowa zapory wodnej. Prace rozpoczęto w 1928 roku, a zakończono w 1933. Do 1945 roku Otmuchów należał do Niemiec. Koniec II wojny światowej przyniósł znane wszystkim zmiany polityczne i terytorialne.

Obecnie miasto przeżywając kolejny okres rozwoju kieruje się głownie w stronę turystyczno – przemysłową.

 

Zabytki:

Zamek biskupi

Pałac barokowy - dolny

Mury obronne

Ratusz miejski

Zespół architektoniczny - kamieniczki

Kościół pw. św. Mikołaja i Franciszka Ksawerego

 

Kolumna Maryjna

Kościół św. Anny

Kaplica św. Krzyża

 

źródło: otmuchow.pl