Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej – drewniany kościół cmentarny, usytuowany w miejscowości Lipnica Dolna w powiecie bocheńskim. W 2003 roku wpisany, wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski i Podkarpacia, na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Kościół znajduje się nad rzeczką Uszwicą, poza historyczną granicą dawnych obwarowań miejskich Lipnicy Murowanej. Kościół zbudowano prawdopodobnie pod koniec XV wieku, na miejscu wcześniejszej świątyni[3]. Jednak według miejscowej tradycji pochodzi on z roku 1143 lub 1203 – taką datę można odczytać na północno-wschodniej ścianie prezbiterium – i stoi na miejscu dawnej pogańskiej gontyny.

Zachował się do dziś w stanie prawie niezmienionym i należy do najcenniejszych drewnianych kościołów gotyckich Polski. Jest to świątynia orientowana, o konstrukcji zrębowej, dwudzielna. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Nawa jest szersza, w kształcie kwadratu. W XVII wieku kościół został otoczony malowniczymi sobotami, w tym czasie dodano także wieżyczkę na sygnaturkę. Przy prezbiterium nie ma zakrystii. Dach świątyni jest jednokalenicowy, o konstrukcji więźbowo-zaskrzynieniowej, kryty gontem. Zgodnie z dawną tradycją okna są tylko po stronie południowej, zaś drzwi wejściowe od południa i zachodu.

Wnętrze nakryte jest stropami z zaskrzynieniami w nawie. Na stropach znajduje się polichromia patronowa: w nawie z końca XV wieku, w prezbiterium z XVI wieku. Na zaskrzynieniach znajdują się deski z dekoracją o motywach kasetownowych, wykonaną prawdopodobnie w XVII wieku. Malowidła w prezbiterium pochodzą z 1689 roku (data wymalowana w północno-wschodnim narożu)[4]. Na zamknięciu przedstawiono Ukrzyżowanie na tle draperii podtrzymywanej przez aniołów, na ścianie północnej Sąd Ostateczny, na południowej Ostatnią Wieczerzę i wizerunek Najświętszej Marii Panny adorowanej przez św. Szymona z Lipnicy. W nawie, na ścianie północnej, znajduje się polichromia z 1711 roku (data na belce tęczowej)[4]. Dekoracja chóru muzycznego składają się charakteryzujące się ludową ekspresją malowidła przedstawiające Dekalog. W kościele znajdowały się dawniej trzy zabytkowe tryptyki. Zostały skradzione w nocy z 4 na 5 lipca 1992 roku, a następnie odzyskane. Zdecydowano się jednak umieścić je w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Dziś w Lipnicy można podziwiać ich kopie. Na wyposażenie świątyni składają się:

kopia tryptyku św. Leonarda, pochodzącego z ok. 1510 roku[6]. W polu środkowym św. Leonard z kajdanami w rękach, św. Wawrzyniec i św. Florian. Na skrzydłach bocznych ukazano sceny z życia św. Leonarda i wizerunki świętych;

kopia tryptyku św. Mikołaja, pochodzącego z ok. 1530 roku[7]. W polu środkowym św. Mikołaj, który ofiarowuje trzem biednym pannom posag w postaci trzech złotych kul;

kopia tryptyku Adoracji Dzieciątka Jezus, pochodzącego z 3 lub 4 ćw. XV wieku;

grupa Pasji na belce tęczowej, w skład której wchodzą krucyfiks oraz figury Matki Boskiej i św. Jana;

barokowe obrazy na południowej ścianie nawy;

gotycka płaskorzeźba Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny z końca XIV wieku[4].

Ciekawym elementem jest też belka podtrzymująca ołtarz od tyłu. Rzekomo jest to dawna rzeźba Świętowita. W posadzce nawy znajduje się płyta nagrobna Antoniego Ledóchowskiego, ojca sióstr bł. Marii Teresy i św. Julii Marii.

Kościół został poważnie uszkodzony przez powódź w 1997 roku. Woda podmyła wówczas fundamenty i dostała się do wnętrza. Całkowicie zniszczyła kryptę i znajdujący się w niej nagrobek. Świątynię uratowali mieszkańcy wsi, przywiązując ją linami do potężnych drzew. Po ustąpieniu powodzi szybko przystąpiono do gruntownych prac remontowych. W 2003 roku kościół został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nerwowo było również w roku 2010. Wówczas kościółek otoczono specjalnym kołnierzem, który zabezpieczył go przed zalaniem. W 2014, gdy poziom pobliskich rzek przekroczył stany alarmowe, strażacy PSP w Bochni i z 4 jednostek OSP z terenu gminy Lipnica Murowana zabezpieczyli otoczenie kościoła mobilnymi zaporami wodnymi, które wypożyczono od Państwowej Straży Pożarnej w Bochni.

W roku 2016, dzięki staraniom ks. Zbigniewa Krasa, dotychczasowego proboszcza Parafii św. Leonarda w Lipnicy Murowanej, a obecnego kapelana Prezydenta Andrzeja Dudy oraz Komendanta Państwowej Straży Pożarnej w Bochni – st. bryg. mgr inż. Krzysztofa Kokoszki, 16 marca w Lipnicy Murowanej, została przekazana specjalnie zaprojektowana przez firmę SUPRON1 mobilna zapora przeciwpowodziowa, mająca na celu ochronę światowej klasy zbytku.

źródło: wikipedia

<-kliknij mapę aby wytyczyć trasę